1401/03/11
تحریریه کهکشان
کهکشان ها
علت انتخاب نام کهکشان چیست؟
دهخدا در لغتنامهٔ خود، میگوید:
«این را کهکشان از آن گویند که مشابه بدان است که کسی کاه را در رسن بسته بر زمین ریگ آلوده کشد و خط ها از آن بر زمین پدید آیند.»
امروزه این نوار نورانی را بیشتر با نام «راه شیری» یا «راه کاه کشان» می شناسیم و خود واژهٔ «کهکشان» برای اشاره به هر یک از گروه های بزرگ ستارگان که مانند جزیره های دور از هم در عالم قرار گرفته اند به کار می رود. در زبان انگلیسی واژهٔ galaxy برابر کهکشان است. این واژه از اصطلاح یونانی galaktikos (به معنای شیری) یا kyklos galaxias (به معنای ناحیهٔ شیری رنگ) گرفته شده است. هر دو اصطلاح به همان نوار نورانی مزبور اشاره دارد. ریشهٔ این واژه به یک افسانهٔ کهن یونانی برمی گردد. بر اساس این افسانه، زئوس پسر خود هرکول را که به وسیله یک بانوی فناپذیر زاده شده بود در میان سینه های همسرش هرا که خواب بود قرار داد تا او شیر خدایی را بنوشد و فناناپذیر شود. هنگامی که هرا بیدار شد، نوزاد ناشناسی را دید که در حال نوشیدن شیر است. هرا نوزاد را پس زد، در نتیجه فواره ای از شیر به آسمان پاشیده شد که آنچه راه شیری نامیده می شود را پدیدآورد.
کهکشان چیست؟
کهکشان یک سیستم گرانشی از ستارگان، بقایای ستارهای، گاز بین ستارهای، غبار و ماده تاریک است. اندازه کهکشان ها از کوتوله هایی با تنها چند صد میلیون ستاره گرفته تا غول هایی با صد تریلیون ستاره، که هر کدام به دور مرکز جرم کهکشان خود می چرخند، متغیر است. بر اساس فرضیات دانشمندان این مراکز جرم در بعضی کهکشان ها ممکن است سیاهچاله های کلان جرم باشند.
کهکشان ها بر اساس مورفولوژی بصری آنها به عنوان بیضی، مارپیچی، یا نامنظم طبقه بندی می شوند. تصور می شود که بسیاری از آنها سیاهچاله های بسیار پرجرم را در مرکز خود دارند. سیاهچاله مرکزی کهکشان راه شیری، معروف به کمان ای* (یک منبع رادیویی نجومی درخشان و بسیار فشرده در مرکز کهکشان راه شیری که تصور میرود که این جرم یک سیاهچاله کلانجرم باشد.) ، دارای جرمی چهار میلیون برابر بیشتر از خورشید است.
انواع کهکشان ها
کهکشان نامنظم
کهکشانهای ناهمگون یا بیقاعده هیچ شکل یا ساختار سامانمندی ندارند، آنها دارای جرم بیشتری از کهکشانهای دیگر هستند و بیشتر ستارههای موجود در آنها دارای طول عمر کم و درخشان میباشند.
کهکشان مارپیچی
کهکشانهای مارپیچی دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچی در پیرامون بر برآمدگی میانهای یا هسته، قرصی ایجاد میکنند که چرخش هسته با چرخش بازوهای آن همراه میشود.
کهکشان مارپیچیِ میلهای
یک کهکشان مارپیچی میلهای دارای یک هسته برآمدگی میانهای کشیده شده و میلهای شکل است. همزمان با چرخش هسته اینطور به نظر میرسد که در هر سوی هسته یک بازو نیز میچرخد.
کهکشان بیضوی
کهکشانهای بیضوی از دید شکل، از شکل بیضیگون (شبیه توپ راگبی) تا شکل کروی متغیر هستند و اشکالی میان این دو نیز یافت میشوند.
